حبيب ايراني
حبيب را مؤسس فرقه تصوف ايراني دانسته‌اند و سال فوت او را 116 و 120 هجري ثبت كرده‌اند بي‌ترديد وي از ايرانيان وطـن‌دوست بوده و در تأسيس عرفان ايراني نقش ارزنده و قابل تقدير و تقديس داشته است.
ابراهيم ادهم
وي از اعيان‌زادگان بلخ است كه روزگاري مركز مذهب زرتشتي و بعد مركز دين بودايي بود، اين شخص هم مثل بودا پشت پا به دنيا زد و زندگي زاهدانه را در پيش گرفت. وي در سال 166 يا 160 هجري در جنگ بيزانس به شهادت رسيد.
از سخنان وي:
ممكن نيست دو نوع عشق در يك قلب بگنجد، ممكن نيست شخص هم خدا را بخواهد و هم دنيا را.
او عقيده داشت كه حكومت بر نفس بسي بهتر از حكومت بر يك قوم است.
از سخنان مشهور ديگر او: "تأمل، حج عقل است."
رابعه عدويه
عارف قرن دوم هجري است كه در بصره متولد شده و به بيت‌المقدس كوچ كرده و در آنجا به سال 135هجري زندگي را بدرود گفت.
از گفتار اوست: همچنانكه گناهانتان را پنهان مي‌كنيد نيكوبي‌هايتان را پنهان كنيد.
فضيل عياض
عارف بي‌نياز و بي‌پرواي ايراني، قرن دوم هجري كه همواره به سلوك و رفتار و گام نهادن در طريق«توبه» توجهي بسيار مبذول داشته است. هر چند فعاليت و زندگي‌نامه فضيل‌بن عياض با مه غليضي از افسانه‌ها پوشيده است كه نمي‌توان به درستي روشن ساخت.
از گفته‌هاي آموزنده فضيل‌بن عباس:
- اگر علما، دنيا را ناديده مي‌گرفتند، ستمگران در برابر آنان سر تعظيم فرود مي‌آوردند و خلايق از آنها پيروي مي‌كردند، اما آنان علم خود را به خدمت دنياداران گمارند، تا از اين راه از آنچه در دست آنهاست لقمه‌اي چرب‌تر بگيرند. آنها خوار شده‌اند و مورد نفرت خلايق. نشانه زهد آن است كه هنگامي‌كه در برابر اميران و چاكران آنان، شما را بي‌ادب مي‌نامند، خرسند باشيد و شادي كنيد.
- گفتند اصل دين چيست؟ گفت: عقل. گفتند: اصل عقل چيست؟ گفت: حلم. گفتند: اصل حلم چيست؟ گفت: صبر.
ابوتراب نخشبي
ابوتراب نخشبي از مشايخ بزرگ تصوف در قرن دوم هجري است. وي از مردم نخشب خراسان بود و به علم و فتوت و زهد و توكل شهرت داشت. و در سال245 هجري وفات يافت.
از سخنان اوست:
- عارف آن است كه هيچ چيز او را تيره نكند و همه چيز به او روشن شود.
- نيست از عبادات چيزي با منفعت‌تر از اصلاح خاطر دلها.
معروف كرخي
ابومحفوظ از مردم خراسان كه در كرخ بغداد متولد شده و به كرخي مشهور است. از مشايخ نامي قرن دوم هجري است. در سال 200 هجري در كرخ بغداد به خاك سپرده شد.
اين سخنان از معروف كرخي است:
- صوفي مهمان خدا در اين جهان است، و او بايد چنان رفتار و سلوك كند كه براي مهمان زيبنده است. وي حق دارد خدمت كند، ولي حق ندارد چيزي را بخواهد. عشق موهبت الهي است، و تصوف يعني تلاش براي كشف حقيقت و بي‌اعتنايي به آنچه غير حقيقت است.
ابوعلي شفيق بلخي
ابوعلي شفيق بلخي پسر ابراهيم يكي از مشايخ بزرگ تصوف ايران در قرن دوم هجري است.
حاتم(عصم) اصم
ابوعبدالرحمن حاتم پسر علوان از مشايخ بزرگ تصوف ايران است كه از مردم بلخ بوده و با ابراهيم ادهم صحبت داشته است. وي در سال 237 يا به قولي در سال 249هجري وفات يافته است.
او گفته است كه صوفي بايد چهار مرگ را قبول كند:
1- مرگ سفيد، يعني گرسنگي.
2- مرگ سياه، يعني بردباري در هنگام پريشاني روزگار.
3- مرگ سرخ، يعني تسلط بر شهوات نفساني.
4- مرگ سبز، يعني پوشيدن لباس خشن و زبر.
موارد مذكور علائم توجه صوفيه به رنگها و بالاخره به عقايد مانوي است.
بشر حافي
ابونصر بشر‌بن حارث عبدالرحمن حافي مروزي از مشايخ تصوف ايراني در اواخر قرن دوم و اوايل قرن سوم هجري است. وي در سال 227 هجري وفات يافته است.
- از سخنان اوست:" كسي كه حق را نمي‌باشد، گرفتار مصيبتي است وحشتناك، صوفي كسي است كه قلبش پاك است."
ابوعبدالله مغربي خليفه بايزيد
بطوريكه نوشته‌اند خليفه و شيخ بعد از بايزيد بسطامي يكي ابوموسي دئلي(دئبلي) بوده و ديگري ابوعبدالله محمد پسر اسماعيل مغربي است.
از سخنان اوست:
- خوارترين مردمان درويشي است كه متابعت توانگران نمايد و عزيزترين خلقان توانگري است كه مخالطت درويشان سازد.
ابوالحسين نوري
ابوالحسين احمد پسر محمد خراساني بغوي متوفي سال 279 يا 286 هجري يكي از مشايخ نامدار تصوف ايراني در قرن سوم هجري است كه از خراسان برخاسته است.
اين سخنان به او منصوب است:
- عقل رهبر است ولي نمي‌تواند انسان را به سوي حقيقت رهبري كند. تصوف نه در انجام دادن مراسم ديني نهفته است و نه در آگاهي از دانش و حكمت مي‌باشد. معني تصوف، تكامل و تذهيب نفس است. تصوف يعني وارستگي، مردانگي، بي‌علاقگي به حطام دنيوي و ايثار نفس.
يحيي‌بن معاذ بلخي
ابوزكريا يحيي‌بن معذ بلخي يا رازي از مشايخ بزرگ تصوف ايراني در قرن سوم هجري است كه در سال 246 يا 258 هجري وفات يافته است.
از سخنان اوست:
- عاشق حقيقي هر كاري را كه محبوب بخواهد انجام مي‌دهد، هر كس به غير از معشوق چيزي را ببيند، نمي‌تواند معشوق را ببيند. عشق حقيقي آن نيست كه از ظلم و يا مهرباني معشوق كم يا زياد گردد.
زاهد به لذات اين دنيا پشت پا مي‌زند. عارف به لذات سراي آخرت هم پشت پا مي‌زند. زاهد از لذات اين دنيا بي‌خبر است و انتظار دارد كه به عنوان پاداش، لذات بهست به او داده شود، ولي عارف حتي نسبت به بهشت نيز بي‌اعتناست.
احمد خضرويه بلخي
احمد پسر خضرويه بلخي از مشايخ بزرگ تصوف در قرن دوم و سوم هجري است. سال فوت او را 234 يا 240 هجري نوشه‌اند.
از سخنان اوست:
خدا به طور كامل پيداست و اگر او را نمي‌بيني، كور هستي.
داود بلخي
داود بلخي از مشايخ بزرگ تصوف ايران در قرن دوم هجري است. وي در خراسان نشو و نما يافته و در اقصي نقاط عراق و عربستان به سياحت پرداخته است.
سهل تستري(شوشتري)
ابومحمد سهل پسر عبدالله پسر يونس تستري(شوشتري) از عارفان نامي قرن سوم هجري است. وي در سال 203 هجري در شوشتر خراسان يا اهواز به دنيا آمد و به سال 273 يا 283 هجري در تبعيدگاه بصره زندگي را بدرود گفت:
از سخنان اوست:
هيچ مصيبت عظيم‌تر از جهل نيست (يعني مستضعف فكري). ممكن است در آغاز از تصوف خوشت نيايد، ولي همين كه يك بار شناختي آن را تا پايان عمر به آن علاقمند خواهي بود.
حق‌تعالي هيچ مكاني نيافريد، از عرش تا ثري، از دل انسان عزيزتر، از بهر آنكه هيچ عطايي نداد خلق را از معرفت عزيزتر، و عزيزترين عطاها در عزيزترين مكانها نهند، و اگر در عالم مكاني از دل انسان عزيزتر بودي، معرفت خود آنجا نهادي. بزرگترين مقامات و كرامات صوفي آن است كه خوي بد خويش به خوي نيك بدل كند. انسان راستين كسي است كه كار نيكش او را خرسند و كار بدش او را ناخرسند كند.
از صحبت سه گروه بپرهيز: گردنفرازان و پادشاهان غافل، قاريان رياكار و چرب‌زبان و صوفيان نادان، و صحبت اين جماعت اخير پر زيانتر است. معرفت عبات از شناخت جهل است.
جنيد نهاوندي(بغدادي)
ابوالقاسم جنيد پسر محمد نهاوندي از مشايخ بزرگ تصوف در قرن سوم هجري است. وي در الهيات نيز تبحر داشته و براي نخستين بار به ايراد خطابه و بحث درباره‌ي تصوف پرداخته و به «تاج‌العارفين» و «استادالطريقه» معروف شده است.
از سخنان اوست:
بالاترين خوشي تفكر درباره‌ي وحدت اوست. تصوف مي‌گويد كه انسان بايد در خدا بميرد و با او به سر برد. صوفي بايد مانند زمين پايمال شده و يا ابر پرباران باشد. تصوف يعني گسيختن ارتباط از هر چيزي كه غير از خدا است. قسمت دروني صوفي خدا، و قسمت بيروني او انسانيت است.
حمدون قصار
ابوصالح حمدون بن احمد بن عماره قصار نيشابوري از مشايخ بزرگ تصوف ايران در قرن سوم هجري است. وي از مردم نيشابور بود و در ورع و تقوي و تبحر در فقه و حديث شهرت داشت. مرگ او را به سال 271 هجري ثبت كرده‌اند و قبرش در حيره است.
ابوحمزه‌ي خراساني
ابوحمزه‌ي خراساني از مشايخ بزرگ تصوف ايران در قرن سوم هجري است. مرگ او را به سال 290 هجري ثبت كرده‌اند.
حسين منصور حلاج
ابومغيب عبدالله بن احمد بن ابي طاهر مشهور به حسين بن منصور حلاج از عارفان نامي ايران در قرن سوم و دهه اول قرن چهارم هجري است. وي از مردمان بيضاي فارس بود. ولادت او در آن سامان به احتمال در سال 244 هجري اتفاق افتاده است.
ابوبكر شبلي خراساني
نام وي جعفر پسر يونس و يادلف پسر جحدرويا محمد پسر خلف است. اصل وي از خراسان و از شهري به نام اسروشنه بوده و در بغداد و يا سامرا به سال 247 يا 248 هجري ولادت يافته است.
ابويعقوب كورتي
ابويعقوب كورتي از عارفان بزرگ اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم هجري است، در دوره سلطنت سامانيان در ميان اين سلسله معروف و مشهور بود و جمعي از مشاهير دولت سامانيان او را ديده‌اند.
وقتي او را گفتند ما را نصيحتي كن، گفت: آن كس كه در ديده‌ي عبرت باشد خود از گردش دهر نصيحتي خواهد يافت و اگر او را نظري نيست سخن‌هاي بزرگان را در او تأثيري نباشد.
ابومحمد مرتعش نيشابوري
عبدالله بن محمد نيشابوري از عارفان بزرگ اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم هجري است. وفات ابومحمد مرتعش نيشابوري در سال 328 هجري در بغداد اتفاق افتاده است.
نظرات شما عزیزان:
موضوعات مرتبط: ادبی ، عرفانی ، عرفان و معرفی برخی عرفا ، ،
برچسب‌ها:
تبادل لینک هوشمند 
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: